Prof. dr. Maarten Verkerk en prof. dr. Gerrit Glas doen in het Nederlands Dagblad een pleidooi voor anders kijken naar de omslag zoals die plaatsvindt in het denken over de verhouding man-vrouw in de kerk: van ‘knieval voor de cultuur’ naar ‘ontmaskering van de tijdsgeest’.
'Dat het denken over vrouwen in het ambt in de Gereformeerde Kerken vrijgemaakt snel omslaat, komt niet door een knieval voor de cultuur. Er is eerder sprake van een ontmaskering van de tijdgeest.
Ruim twee maanden geleden kwam er een boek uit onder de titel Zonen & dochters profeteren, waarin een Bijbelse onderbouwing wordt gegeven voor de vrouw in het ambt. Het boek is geschreven door een groep van vijfentwintig auteurs, de meeste van vrijgemaakte huize. Ruim een maand later verscheen van de deputaten ‘M/V en ambt’ een unaniem rapport waarin, op basis van een brede Bijbelse onderbouwing, de toegang van vrouwen in alle ambten wordt bepleit. Hoe komt het dat vrijgemaakten in pakweg tien jaar van mening zijn veranderd? Welke rol speelt de Bijbel?
In deze discussie wordt vaak gewezen op de invloed van de cultuur. Er is vrees om ‘offers aan de tijdgeest’ te brengen. Er wordt van uitgegaan dat de tijdgeest een eenduidig fenomeen is waarvan de invloed alleen maar negatief beoordeeld kan worden. Wij vinden dat de recente ommezwaai positief geduid moet worden en een eigen dynamiek heeft, die zowel op een andere omgang met de Bijbel wijst als op een andere waardering van de cultuur. Deze dynamiek is gelaagd en elke laag moet op haar eigen merites beoordeeld worden.
Kwaad tegen vrouwen
De eerste laag is die van het kwaad tegen vrouwen. De eerste auteur van dit artikel heeft in zijn boek Sekse als antwoord op basis van historisch onderzoek laten zien dat de onderdrukking van de vrouw iets van alle tijden en culturen is. Het gaat om een kwaad dat zich in het denken van mensen en in structuren in de samenleving nestelt. Het komt voor in alle sectoren van de samenleving, ook in kerk en theologie.
Het ‘Hij zal over u heersen’ wordt steeds vaker gezien als een vloek die ook de gelovige treft.
Dit kwaad is vele jaren door de kerk ontkend. Sterker nog, het gezag van ‘de’ man over ‘de’ vrouw werd als een Bijbels gebod gezien. Op dit punt zien we een kentering in het denken. De onderdrukking van de vrouw wordt (eindelijk) erkend. En schoorvoetend wordt een relatie gelegd met de invloed van de zondeval op het kerk-zijn. Het ‘Hij zal over u heersen’ wordt steeds vaker gezien als een vloek die ook de gelovige treft.
De tweede laag is die van de beheersing. Mede onder invloed van de verlichting is de westerse mens in de greep gekomen van het geloof dat de mens – beter: de man – de werkelijkheid kan beheersen en naar zijn hand kan zetten. Op een bepaalde manier heeft dit denken ook vat gekregen op de Gereformeerde Kerken vrijgemaakt. Een van de leidende gedachten was dat het ambt alleen door mannen vervuld mocht worden; een gedachte die gebaseerd was op eenzijdige exegeses van een beperkt repertoire van Bijbelteksten. Visies die daarvan afweken, kregen het stempel van vallen voor de tijdgeest of ten prooi vallen aan Schriftkritiek. Pleidooien voor de openstelling van het kerkelijk ambt werden dan ook genegeerd en waar mogelijk met kerkelijke middelen bestreden (tucht). Niet zelden werden voorstanders van de vrouw in het ambt uitgesloten van kerkelijke bezinning over de rol van man en vrouw in de kerk.
De laatste tien jaar is er veel kritiek op deze beheersende cultuur gekomen. Eenzijdige exegeses en selectief Schriftgebruik werden aan de kaak gesteld. ‘Oude’ argumenten tegen de vrouw in het ambt bleken de toets van de kritiek niet meer te kunnen doorstaan. Er kwam oog voor ‘nieuwe’ exegeses en ‘andere’ argumenten.
We hebben nu meer aandacht voor de manier waarop Jezus met vrouwen omging.
Diversiteit
De derde laag is de aandacht voor diversiteit. Onze (postmoderne) cultuur wordt gekenmerkt door oog voor diversiteit: mannelijk en vrouwelijk, heteroseksueel en homoseksueel, met en zonder beperkingen. We hebben nu meer aandacht voor de manier waarop Jezus met vrouwen omging. En voor de vele taken van vrouwen in de nieuwtestamentische gemeenten. Voor het revolutionaire karakter van Paulus’ spreken met het oog op vrouwen.
Lezen we de Bijbel anders? Ja! We hebben oog gekregen voor de betekenis van de zondeval. We zijn ons bewust geworden van de verstikkende cultuur in de vrijgemaakte kerken die zowel de selectie van relevante Bijbelteksten als hun interpretatie bepaalde. We zijn gaan beseffen hoezeer wijzelf deel uitmaken van een cultuur die uit is op beheersing, ordening en ratio.
Bevrijdend
Ten slotte kwam er ruimte voor de plaats van vrouwen in de Bijbel en voor het perspectief van vrouwen zelf. Het ‘anders’ lezen van de Bijbel maakte dat tegenargumenten hun kracht verloren. Niet als offer aan de tijdgeest, maar als ontmaskering van een dieperliggende tijdgeest van overheersing van de vrouw en beheersing van de kerk; een ontmaskering die bevrijdend blijkt te werken in de exegese en onze kijk op hoe we inclusief kerk kunnen zijn in déze wereld.'
Lees ook een variant van dit artikel uit het Reformatorisch Dagblad
Thema: Oriëntatie op gelijkwaardig leiderschap
Dit artikel hoort bij het thema 'oriëntatie op gelijkwaardig leiderschap'. Ontdek op ons thema-overzicht meer artikelen en mogelijkheden om met jouw christelijke geloofsgemeenschap of community een volgende stap te zetten.
Over Maarten Verkerk en Gerrit Glas
Prof. dr. Maarten J. Verkerk is bijzonder hoogleraar reformatorische wijsbegeerte aan de Technische Universiteit Eindhoven en aan de Universiteit Maastricht. Hij schreef mee aan Zonen & dochters profeteren. Prof. dr. Gerrit Glas is psychiater en filosoof. Beiden zijn lid van de Gereformeerde Kerken vrijgemaakt,
Over Man, vrouw, kerk
Dit artikel verscheen eerder op de website van de werkgroep Man, vrouw, kerk. Dit is een interkerkelijke groep van gereformeerde christenen die kerken en geïnteresseerden dienen in de bezinning over de vragen rond ‘man, vrouw, ambt’. Dit artikel verscheen ook als opiniebijdrage in het Nederlands Dagblad.
