Over eenzaamheid bij kinderen en tieners wordt niet veel geschreven en gesproken. En dat terwijl velen van hen zich wel degelijk eenzaam voelen!
Een onderzoek uit 2006 van het Rode Kruis toont aan dat maar liefst eenderde (34 procent) van de jongeren zich eenzaam voelt. Ook stichting Chris komt regelmatig in aanraking met kinderen en tieners die eenzaam zijn of zich eenzaam voelen. Maar wat is dat nu precies: eenzaamheid? En wat kunnen we doen om eenzaamheid te voorkomen bij een kind of tiener? We zetten wat feiten en tips voor u op een rijtje.
Ontbreken van relaties
Eenzaamheid is een gevoel van verlatenheid, van geïsoleerd zijn. Maar het betekent niet per definitie dat een kind of tiener die eenzaam is, in zijn of haar eentje zit te kniezen! Een kind kan vrienden hebben en zich tóch eenzaam voelen. Eenzaamheid heeft dan ook te maken met het ontbreken van relaties. Een kind kan veel contacten hebben, maar weinig tot geen relaties. Een relatie gaat immers verder dan een contact. Een relatie vraagt om de investering van een persoon in iemand anders.
Emotionele versus sociale eenzaamheid
Wanneer een kind wel mensen om zich heen heeft maar de relatie met hen ontbreekt, spreken we over emotionele eenzaamheid. Een kind kan ook sociaal eenzaam zijn. Onder sociale eenzaamheid verstaan we het missen van een betekenisvolle relatie met een bredere groep mensen zoals kennissen, buren, vrienden et cetera. Een voorbeeld van sociale eenzaamheid is een tiener die wél iemand heeft waar hij zijn geheimen mee deelt, maar toch het gezelschap van mensen om zich heen mist. Denk aan het gemis van een vriendengroep.
Het ontstaan van eenzaamheid
De oorzaken van eenzaamheid zijn divers. We noemen een aantal veelvoorkomende factoren:
- Sociale factoren. Eenzaamheid is dan het gevolg van een snelle sociale verandering in het leven van een kind. Bijvoorbeeld een kind dat naar een nieuwe school gaat en daar niemand kent.
- Ontwikkelings- en psychologische factoren. Een voorbeeld hiervan is een opgroeiend kind dat zich niet geaccepteerd weet door ouders, docenten et cetera. Of een kind dat zich tijdens de ontwikkeling niet hecht aan zijn of haar ouders.
- Situationele factoren. Soms heeft eenzaamheid te maken met de situatie waarin iemand verkeert. Denk hierbij aan een kind wiens ouders gaan scheiden en niet weet bij wie het nu 'hoort'.
- Geestelijke factoren. Een kind dat zich niet geaccepteerd weet door de Here God en aan wie geleerd wordt dat Zijn liefde niet voor hem is, zal zich eenzaam voelen. Buiten Hem blijft ieder mens eenzaam!
Bijbel en eenzaamheid
Ook de Bijbel heeft het één en ander te zeggen over eenzaamheid. De Here Jezus zelf weet als geen ander hoe het is om eenzaam te zijn. In de hof van Getsemane, vlak voordat Hij opgepakt zou worden, zweette Hij druppels bloed van angst. Hij wist dat Hij gekruisigd zou worden en dat Zijn Vader Hem op dat moment zou verlaten. Dat is de ergst denkbare emotionele eenzaamheid die we ons kunnen kunnen indenken. Sociale eenzaamheid is de Here Jezus ook niet vreemd. Zijn discipelen beloofden met Hem te waken op het moment dat Hij tot Zijn Vader bad in de hof van Getsemane. Maar in plaats van met Hem te waken en voor Hem te bidden, vielen ze in slaap. De Here Jezus werd op dat moment verlaten door alle mensen om Zich heen.
Hoe troostend én concreet zijn dan de woorden: 'Christus is verlaten, opdat wij nimmermeer verlaten zullen worden.' Dát mogen we onze kinderen en tieners doorgeven vanuit Gods woord: "De Here Jezus begrijpt als geen ander hoe jij je nu voelt! En omdat Hij dat weet kan Hij je ook helpen om hier doorheen te komen!" Als er sprake is van eenzaamheid bij een kind, is het de taak van de ouder(s) het te leren dat we ook zoiets als eenzaamheid bij de Here God mogen brengen. Als wij kinderen écht willen helpen, mogen we het niet nalaten hen ook hierin te begeleiden!
Wat kunt ú doen?
Wat kan er worden gedaan tegen eenzaamheid? En hoe voorkom je dat je kind eenzaam wordt? We geven u een aantal praktische tips:
- Stimuleer uw kind al jong om een emotionele band met vriendjes/vriendinnetje op te bouwen: 'Vraag eens aan Maria of ze hier wil blijven slapen.'
- Stimuleer uw kind een sociaal netwerk op te bouwen: 'Ga maar lekker een potje voetballen met je vrienden!'· Wanneer u constateert dat uw kind zich eenzaam voelt, ga dan na wanneer het probleem begonnen is en waarom. Pas dan kunt u ook werkelijk met hem op zoek naar oplossingen voor het probleem. Is een kind bijvoorbeeld net verhuist en voelt het zich daarom eenzaam? Help hem dan met het opbouwen van een sociaal netwerk door lidmaatschap van een sportvereniging of jeugdclub
- Neem tijd om uw kind te leren kennen en bid regelmatig met en voor hem. Hiermee geeft u hem de boodschap dat hij waardevol is in uw ogen en in de ogen van God.
Maatwerk
Opvoeden is maatwerk. Het voorkomen van eenzaamheid bij uw kind of tiener óók. Ook al praten kinderen en tieners niet makkelijk over het feit dat ze zich eenzaam voelen, ze tonen het vaak wel. Bijvoorbeeld door slecht slapen, slecht eten of agressief gedrag. Het belangrijkste is dat u u uw kind kent. Praat met uw kind, breng tijd met hem door en luister naar wat uw kind te zeggen heeft. Het kennen van uw kind maakt dat u ziet dat hij verandert en/of eenzaam is. En hoe vroeger u het probleem constateert, hoe eerder u er - samen met uw kind - een oplossing voor kunt vinden!
Met toestemming overgenomen van www.chris.nl. Stichting Chris biedt pastoraat, advies en preventie aan kinderen en jongeren door middel van e-mail (help@chris.nl), de Chris Chat en voorlichtingen.
